Tarihi Yerleri
* ÇEMDİN KALESİ(ESKİ KALE):
Viranşehir-Ş.Urfa ipek yolunun 19.cu km.´den sola ayrılan toprak yol, 8 km. sonra Eski Kale Köyüne ulaşır.Kale, sert kalkerler alçak bir tepenin üst düzlüğüne inşaa edilmiştir. Tepenin içine taş odalar oyularak, bölünmüş birer mesken haline getirilmiştir. Kapıları güneye açılan bu barınakların bir kısmı bir veya iki odalı, birçokları da dört-beş odaya kadar genişlemektedir.
Bu mağaraların üst düzlüğüne; dikdörtgen şeklinde, doğudan batıya doğru uzayan bir kale kurulmuştur. 12 burçlu ve iki gözetleme kulesi ile tahkim edilmiş bulunan bu kalenin sur ve burçları beyaz kesme taşlarla örülmüş; iç kısımları moloztaşı ve harçla doldurularak 3-4 m.´ye kadar kalınlaştırılmıştır. Surların yüksekliği 8-10 , burçların ki ise 13-15 m. kadardır.
Kalenin etrafında ikinci bir sur yoktur. Yalnız; kayalar kesilerek 5 m. derinliğinde ve 5 m genişliğinde, kalenin etrafını çevreleyen bir müdafaa hendeği vardır. Bu hendeğin içi, daime surette suyla dolu bulunduruluyordu.
Kaleye giriş ve çıkışları doğuya-batıya açılan iki kapı sağlardı. Bunların önünde ve müdafaa hendeğinin üzerinde geçit veren iki seyyar köprü bulunuyordu. Selçuklular bu kaleyi aldıktan sonra her iki kapıya da, duvar örmek suretiyle kapamış, Güneydoğu´dan bir başka kapı açarak; aynı biçimdeki köprü ile kale içine geçit vermiştir.
Kale meydanında, kimliklerini ispat edemeyecek şekilde tahrip edilen kalıntılar görülmüştür. Kuzey ve güneye bakan burç ve surlar yerlere kadar alçalmıştır. Doğu ve batı yönündeki burç ve surlar ise varlıklarını az-çok muhafaza etmektedirler. müdafaa hendeğinin birçok yerleri taş ve topraklarla dolmuş ise de, bazı kısımları oldğu gibi durmaktadır.
Çok verimli, geniş bir ovanın ortasında yükselmiş bulunan bu kalenin ve etrafındaki barınakların; tarihin kaydettiği günden beri meskün bulunduğu, Hitit ve Asur tesisleriyle müstahkem bir hale getirilmiş olduğu ilk bakışta kendini göstermektedir.
Kale; Romalılar tarafından inşaa edilmiş, bulunduğu yerin önemli dolayısı ile bir kaç defa el değiştirmiş ve çeşitli milletler tarafından genişletilerek ilaveler görmüş, tamir edilmiştir. Bu met ve cezirler kale burçları, bedenleri üzerinde rahatlıkla görünmektedir. Batı kapısında bir kitabe bulunmaktadır.
* AKESE(Hanefiş) KİLİSE VE MAĞARALARI:
Viranşehir-Ş.Urfa ipek yolunun 19.cu km.´sinde bulunan KIRLIK(Gavurhori) Köyünden tam güneyine doğru 6 km.sinde buulunmaktadır. dere ağzında kayalara oyulmuş kilise bulunmaktadır.
Kilise girişin tam karşısında tavuskuşu kabartmaları göze çarpar. Dört ayrı odadan oluşan kilise ibadet ve vaftiz yerleri bulunmaktadır. Gizli ibadet yapmak için yapılan M.S. 2. yy. sonlarına doğru tahminen yapılan bu kilise ve doğusunda bulunan mağaralar farklı bir görünüm vermektedir.
Gizli ibadet yapmak için oyularak yapılan mağaralar yerden ikimetre yüksekte bir insanın geçebileceği ölçüde bir delik bulunur. Bu delikten 1-2 m.oturarak ilerlenir. Sonra ayağa kalkılır. Kare şeklindeki bölmede yukarı doğru 6-7 m. sağ sol ayak baasamakları ile yukarı çıkılır. Mükemmel odalarıyla tarihi yaşamak mümkündür.
* YÜCELER(ILIYE) MAĞARALARI:
Yüceler Mağaralarına özel veya ticari arabalarla gidilebilmektedir. Yer itibariyle Ş.Urfa-Viranşehir karayolunun 5-6 km.´sinden güneye doğru Ilıye Mağaraları´na varılır. Burada bulunan mağaraların farklı yanı daire biçiminde bölümlerden oluşmaktadır. Bir mağaradan diğer mağaraya bilinçli olarak engeller yapılmıştır. Engelleri aşmak tehlikelidir. Bu mağaraların Romalıla tarafından yapıldığı bilinmektedir. Romalılar burada gizli ibadetler yaparlarmış.
Bu mağaralar, turistik bir değer taşımaktadır. Ayrıca tarih ve doğanın içiçe olduğu güzel bir ortamdır.
* YOLBİLEN (HÜFDEMAL) MAĞARALARI:
Yolbilen mağaralarına yaya veya araba ile gidilebilir. Viranşehir Kapalı Cezaevi´nin önünden geçen yoldan Sağırların Bahçelerine varılır. 500 m. ilerisinde bulunan derenin yamaçlarında yapılan mağaralar, sıralar halindedir. Dere yatağının iki tarafında bulunur. Mağaraların M.S 2. yy.´da Süryaniler tarafından yapıldığı tahmin edilmektedir. Derenin tam doğusunda bir mağaranın şimdiye kadar sonuna ulaşılamamıştır. Gezip görmeye ve piknik yapmaya değer bir yerdir.
